Even na drieën, toen het publiek in het Museum aan de A even moest wachten alvorens het filmzaaltje in te kunnen, was het in de rij hét onderwerp van gesprek: ‘Heeft hij het gedaan?’ ‘Ja!!! ‘ De Koning had inderdaad, zoals werd verwacht, 150 jaar na de afschaffing van de slavernij in Suriname en op de Nederlandse antitillen op de nationale Keti Koti (in het Surinaams ketenen verbroken)) viering in Amsterdam de excuses aangeboden voor het Nederlandse slavernijverleden en vergiffenis gevraagd omdat zijn voorouders destijds niet in het systeem hebben ingegrepen.
De afschaffing van de slavernij werd in Nederland voor het eerst in Amsterdam gevierd op 1 juli 1975. In Groningen vorig jaar met de eerste editie van het Keti Koti festival. Dit jaar gevolgd door de tweede editie op 11 locaties in de stad, vooraf gegaan door een formele herdenking van de slachtoffers op de Ossenmarkt. Overal in de stad swingende programma’s vol muziek, heerlijk eten, kleurrijke kleding, dans, vrolijkheid.
Mocht je niet gegaan zijn dit jaar, dan heb je jezelf tekort gedaan: maak dit volgend jaar goed!
En mocht je zoals ik, een veel te oppervlakkige kennis hebben van het Nederlandse slavernijverleden, kom dan ook. Ook volgend jaar zal er vast weer veel informatie zijn, discussie. We kunnen dit verleden niet langer min of meer doodzwijgen en zullen nu toch echt onze ogen wijd open moeten doen en oog in oog moeten gaan staan met het monster van de slavernij en de nawerking daarvan tot in onze tijd.
In ons Akwartier was in het Museum aan de A de viering van Keti Koti vooral gewijd aan de vrijheid, gelijkheid en verbondenheid. Met muziek, film, talks, poëzie, dans, spoken word en niet te vergeten: heri, heri. Hier raakte ik vooral geboeid door ….. (2022) het afstudeerproject van Anne Jeuina aan de het Sandberg Instituut in Amsterdam (eerder de Rietveld Academie) en haar intrigerende toelichting na afloop ervan. Ze groeide op in een boerderij op het Groningse Hoogeland. Met haar Nederlandse en een Afro-Braziliaanse achtergrond was ze daar het enige zwarte meisje in de verre omtrek. Ze vertelde dat haar familieleden en buren benadrukten dat ze haar als één van hen beschouwden. Ze zagen haar niet als zwart, maar hielden van haar als één van hen, als van een blanke. En zij – als vanzelfsprekend – zij hield ook van hen. Maar: al jong realiseerde ze zich dat daar iets niet klopte. Ze was niet ‘één van hen’. Ze ontwikkelde de behoefte haar eigenheid te bepalen en te laten zien. Niet om zich tegen hen af te zetten – zoals zij aanvankelijk dachten – maar juist vanuit haar liefde. En zo was ze op zoek gegaan naar wat ze noemde: ‘zínnige verbondenheid’, de thematiek van haar afstudeerproject.
De film die ze ons toonde was niet het resultaat van die zoektocht, maar onderdeel ervan. Ze had dit willen benadrukken door de vorm van de film. Een vorm in wording waarbij ze ‘haar’ boodschap nu nog gescheiden projecteerde, als tekst in het begin van de film. Een tekst over de Slave Codes uit 1705, ontwikkeld in de Amerikaanse staat Virgiania, de vroegste wettelijke basis voor de scheiding tussen wat toen als blank en zwart werd bestempeld, en vooral gericht op rechtvaardiging van de uitbuiting, ontmenselijking van de uit Afrika afkomstige bevolking. Een scheiding tussen blank en zwart die Anne als nazaat van beide in zichzelf meedraagt en die ze in de film zelf sterk beeldend benadert; associatief, poëtisch. Water tot aan de horizon speelt een belangrijke rol. Gemaskerde, mensen in enorme kleurige kledingstukken. Plomp dansend, met de voeten in de Groningse klei, en weer met zicht op de horizon. Of opeen gepakt in een boerenwagen achter een tractor, rijdend door het Groningse, kale, kille landschap, koeien.
Een niet te verbinden wereld. Of toch?? En hoe dan??
Ik besloot hier nu niet verder over na te denken, maar de raad van Anne ter harte te nemen en binnenkort David Dean. Roots deeper than whiteness, Remembering who we are for the well-being of all. (2018) te gaan lezen. Of een boek van Layla Saad. Me and white supremacy; how you recognize your privilege, combat racism and change the world. (2020). Vooral voor witte mensen zoals ik, erg verhelderend volgens haar.
Ik moest namelijk nu nog naar de andere Keti Koti-locatie in het A kwartier, de A-kerk. Hier maakten ongebruikelijke geuren, felle kleuren, opzwepende muziek en dans de dienst uit. Hier swingde het feest: Keti Koti!!!
