Na de koffie bij Stichting Monument en Materiaal, lopen we naar het Museum aan de A aan de Brugstraat 24 voor een lezing van Cuno Geert Koopstra van ingenieursbureau Mug over de archeologische opgravingen op de Grote Markt. Daar aangekomen, blijkt het aantal belangstellenden nog wat groter te zijn geworden. De zaal zit vol.
Maar: wie gedacht had tijdens de lezing rustig richting borrel te dommelen, kwam bedrogen uit. Met een stemvolume en enthousiasme, voldoende om welke klas met pubers dan ook zelfs op zaterdagmiddag bij de les te houden, betoogde Koopstra vol vuur dat ons gebied al ver voor het jaar duizend speelbal was voor de omringende machtscentra. Vooral na de slag bij de Borne in 734, die de hier wonende Friezen verloren van de Franken, waarna de laatsten de overwonnen gebieden zeer bewust gingen ‘leegtrekken’. Op deze vorm van machtsmisbruik zou Koopstra herhaaldelijk terugkomen.
Hij benaderde de gang van zaken vanuit de verliezers, vaak horigen die uiteindelijk zoveel van de oogsten moesten afstaan dat ze zelf van de honger dreigden om te komen. Om dit te onderbouwen toonde hij kaarten met archeologische sporen van de enorme schuren die in grote aantallen verrezen om alles te verzamelen. Op de plaats van de tegenwoordige Grote Markt ontwikkelde zich een soort stapelplaats waar vandaan uiteindelijk alles naar de overheersers werd verscheept. Vooral enorme hoeveelheden graan: ‘duizenden tonnen’. Nadat in de elfde eeuw in Groningen een munt werd gevestigd en een markt ontstond, werd het gebied niet meer in natura ‘leeggetrokken’, maar ging dat in de vorm van belastingen.
Hierna ging Koopstra over op een aanklacht tegen de katholieke kerk. Over dit spoor zou ik in het duister hebben getast, als ik niet al bekend was geweest met de overheerser van die tijd: de bisschop van Utrecht die al sinds de vroege middeleeuwen de leiding had over het aartsbisdom Utrecht, waar Groningen bij hoorde, en daarnaast van 1024 en 1528 ook als wereldlijk vorst heerste over zo ongeveer de tegenwoordige provincies Utrecht, Overijssel en Drenthe, met het gebied rond de latere stad Groningen als meest noordelijke punt.
Maar dit terzijde, ik keer terug naar Koopstra zelf.
Hij toont zich tot slot buitengewoon gelukkig met het feit dat hij de archeologische opgravingen op de Grote Markt ‘mag doen’. Een buitenkans! Weliswaar zitten hem allerlei regels en collega’s dwars, die hij nadrukkelijk zegt te haten, maar die zullen hem vast niet gaan afhouden van zijn missie het ‘leegtrekken’ door de wereldlijke en kerkelijke machthebbers met meer overtuigende resultaten van archeologisch onderzoek aan de kaak te blijven stellen. De opgravingen zijn op drie oktober vorig jaar gestart en zullen duren tot ergens in 2023. Veel resultaten zijn er nu dan ook nog niet te melden. We moeten het aan het slot van deze lezing doen met een afbeelding van een aardlaag met veel organisch afval, middeleeuwse knopen, verloren gespen, munten, een enkel sieraadje. Maar er volgt in de loop van dit jaar zeker meer!
